به استناد منابع موجود، اقوام اوليه اي چون: کاسپي ها، کادوسي ها و آماردها در هزاران سال پيش از ميلاد مسيح در سواحل جنوب و جنوب غربي درياي کاسپيان ساکن بوده‌اند و تمدن هاي نخستين را در اين مرز و بوم تشکيل داده اند. دانشمندان معاصر همچون ريچارد فراي، کوهت و اريک اشميت سه گروه: آمارديان، کادوسيان و کاسپيها را جزو اقوام ماقبل آريايي حساب کرده اند. برخي از متون تاريخي از اقوامي که همزمان با تشکيل سلسله‌هاي ماد و هخامنشي يا پيش از آن در گيلان و مازندران اقامت داشته‌اند نيز نام مي‌برند که بصورت نيمه مستقل و به دور از حاکميت مرکزي به زندگي خود ادامه مي‌دادند. 

استرابون مورخ و جغرافيدان يونان باستان اقوام ساکن در کرانه جنوبي درياي کاسپيان را از شرق به غرب: هيرکانيان، امردان، آن آرياکائيان(غير آريائيها)، کادوسيان، آلبانيان، کاسپيان و لوتيان ذکر مي‌کند. در فهرست ذکر شده اسمي از چند قوم باستاني نظير تپوريها که اجداد طبري ها يا همان مازني‌ها هستند، برده نمي‌شود. قوم سکا از ديگر اقوام باستاني گيلان به شمار مي روند. اين قوم ابتدا در بيابانهاي آسياي ميانه زندگي ميکردند که گروهي از ايشان بعدها به ديگر نقاط از جمله گيلان کوچيدند. پژوهشگران آثاري از اين قوم که جنگاور و چادر نشين بودند را در تالش و رستم آباد رودبار پيدا کرده اند.

 پس از اين، به نام و نشان اقوام و تيره هايي به نامهاي: گيل(گيلک)، ديلم و تالش در دوره اسلامي بر مي خوريم که از بازماندگان اقوام باستاني: کاسپي، کادوسي و آمارد هستند.

گفتتي است که؛ جديدترين پژوهش ها نشان دهنده ي مهاجرت اقوام موسوم به گيلک از منطقه ي قفقاز به گيلان است. اين بدان معناست که ديلمها با گيلها از لحاظ نژادي و قوميتي متفاوتند. اقوام گيلک اصطلاحاً خود را" گيلِه مَرد" مي نامند و اتفاقاً قوم مَردها (= آماردها) نيز از اقوام مهاجر قفقازي به گيلان هستند که صرفاً در قسمتهاي جلگه اي گيلان ساکن شدند. اين موضوع که البته جاي بررسيهاي فراوان دارد مي تواند به يکي بودن اقوام مهاجرِ گيل و مَرد اشاره داشته باشد. علاوه بر اين، قوم لاهيج هنوز هم در قفقاز حضور دارند و اين نيز مي تواند يک همساني ديگر جهت بررسي يکي بودنِ لاهيج هاي قفقاز و لاهيجاني هاي ساکن در گيلان باشد. اما ديلميان همانند تالش ها ساکن نقاط بالادستي و کوهستاني بودند که با گالشهاي از نژاد آمارد قرابت و نسبتي داشتند.