|
زبان مردم ديلمستان ، ديلمي است ، كه آرامش و شيريني خاص خود را داراست . زبان ديلمي از كوههاي تالش تا كوههاي سمنان گسترده است.
اين زبان مناطقي چون سراوان رشت، مناطق ديلمان و اشكور ، رودبار زيتون ، رودبار الموت ،رودبار شهرستان ، رودبار قصران، طالقان ، بوميان كرج و حومه ي آن ،كوههاي سمنان، ساوجبلاغ ، عمارلو ، خورگام و بسياري ديگر از مناطق ديوار البرز را بر بر ميگيرد. برخي نيز مردم بومي تجريش تهران را در محدوده ي اين زبان مي دانند كه ادعاي زبان تبري بر آن مي رود.
زبان ديلمي از جمله زبان هايي است كه داراي كثرت لهجه بوده بطوري كه بسياري از روستاها داراي لهجه مختص به خود مي باشند و بزرگترين دليل تجزيه و مصادره شدن آن به نفع زبانهاي همسايه هم همين است(كثرت لهجه)
زبان دوم مردم جغرافياي ديلمستان ، كرمانجي است كه تقريبا در همه ي مناطق ديلمستان پراكنده اند. غالب مردم دو زبان را مي دانند به گيلكي آشنايي دارند و بر فارسي بعنوان زبان رسمي فلات ايران مسلط اند.
*** چند مثال پراكندگي زبان كردي كرمانجي ***
- روستاي گوفل (خورگام)
- روستاي جليسه (ديلمان)
- روستاي گنجه (بخش مركزي رودبار)
- چلكاسر (رحمت آباد)
- روستاهايي در الموت
- ...
زبان مردم منجيل(مانگل) آذري است. در لوشان علاوه بر آذري و كردي ، لري نيز صحبت مي شود جمعيت ديلمي ها بعد از زمين لرزه ي سال 1369 در شهرهاي منجيل ، لوشان و رستم آباد فزوني يافت.
برخي از روستاهاي غرب سپيدرود تالش نشين هستند مانند : اسكلك
نزديكترين همسايه زبان ديلمي ، گيلكي است و بيشترين شباهت را به هم دارند .
مردم ديلمستان در مناطق مختلف ، زبان خود را اينگونه مي نامند:
- ديلمي: به اصالت اين زبان بر مي گردد و نامي كاملا بومي است ولي متاسفانه كمتر استفاده مي شود و بيشتر در محافل علمي و تحقيقي كاربرد دارد ولي چند سالي است حس هويت طلبي مردم در حال زنده كردن اين نام بزرگ مي باشد.
- تاتي: در بسياري ازبخش هاي سرزمين ديلم مردم زبان خود را تاتي مي نامند كه به نظر مي رسد واژه اي وارداتي باشد و اشتباه. مانند الموت ، عمارلو و ...
- گالشي: مناطقي از سرزمين ديلم زبان خود را گالشي مي نامند.
- اينكه زبان مردم ديلمستان را چه بايد بناميم يك سوال است و اينكه آيا ديلميان يك زبانه اند سوالي ديگر.
- اينكه بپنداريم زبان ديلمي داراي لهجه هاي مختلف است ، درست است؟
- آيا مي توانيم نام هاي مختلف بر اين زبان نهاد؟
- چرا واژه " ديلمي" كاربردش كمرنگ شده است؟
چرا بسياري از مردم ديلمستان زبان خود را تاتي مينامند:
بخش اعظمي از ديلميان زبان خود را تاتي مي نامند چرا واژه تاتي در اين مناطق حكم مي راند در حاليكه كاملا اشتباه است؟!
از جمله مناطقي كه مردمانش زبان خود را تاتي مي نامند مي توان از عمارلو ، الموت ، خورگام و ... نام برد.
در بسياري از روستاها و شهرها هم اگر از مردم سوال شود كه به چه زباني صحبت مي كنيد ، به نام محل سكونت خود آن زبان را مي خوانند. مانند رودباري ، ديلماني ، اشكوري ، الموتي ، براسري و ...
و جالب اينجاست در روستاهاي مناطقي از ديلم نام تالشي را بر آن نهاده اند.
عادت ديگري كه در بين برخي از مردم رواج دارد زبان خودشان را "ييلاقي " مي نامند و نام خاصي را بدان اختصاص نمي دهند.
زبان ديلمي از معدود زبانهاي باستاني ايراني است كه از گزند زبانهاي مهاجم ، از جمله عربي مصون مانده است. بكر ماندن واژه هاي ايراني در زبان ديلمي ، غنيمتي است تا دست اندركاران امر از آنها براي ترميم زبان فارسي استفاده كنند.
آنچه نمايان است متاسفانه بيشتر مردم كوهستان شمال ايران (نه فقط محدوده مورد بحث) نام زباني كه به آن صحبت مي كنند را نمي دانند.
تصور اينكه مردم ديلم به چند زبان صحبت مي كنند ، صحيح است؟
مثلا اينگونه بگوييم كه غرب سرزمين ديلم ، ديلمي صحبت مي كنند و شرق آن تاتي؟
مردم خورگام و ديلمان از نظر جغرافيايي در يك راستا قرار دارند و با جلگه سياهكل همسايه اند آيا اين دو بخش دو زبان دارند؟ منطقي است؟
مي توانيم زبان مردم اشكور و ديلمان را ديلمي ناميد و خورگام را تاتي ؟
چگونه مي شود دو بخش همسايه كه سال ها مراودات تجاري داشته اند و در كنار يكديگر رندگي مي كنند را دو زبان تخصيص داد؟ ممكن است تفاوت لهجه وجود داشته باشد ولي اين دو يك زبانند.
بهترين مثال در مورد اين موضوع بخش تازه پيوسته به سياهكل يعني پيركوه است. پيركوهي ها چگونه صحبت مي كنند؟
اين فرضيه كه مردمان بخش هايي از سرزمين ديلم بخاطر مراودات چندين ساله با مناطق ديگر زبانشان به ظاهر متفاوت از ديگر نقاط كوهستان ديلم شده است ، درست تر بنظر مي رسد.
در کتبي که از اواخر قرن سوم تا قرن دهم هجري تأليف يافته اينگونه نظر داده شده است:
ديلمي: اصطخري درباره اين ناحيه مي نويسد: «زبانشان يکتاست و غير از فارسي و عربي است» و مقدسي ميگويد: «زبان ناحيه ديلم متفاوت و دشوار است».
گيلي يا گيلکي: ظاهراً گويشي جداگانه از ديلمي بوده است. اصطخري مينويسد: «در قسمتي از گيلان (جيل) تا آنجا که من دريافته ام طايفه اي از ايشان هستند که زبانشان با زبان جيل و ديلم متفاوت است.» و مقدسي ميگويد: گيلکان حرف خاء (يا حاء) به کار مي برند.
* اين هم تقسيم بندي زبان هاي بومي شمالي:(گستره زبان ديلمي را ببينيد... )
|